تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
1️⃣ بعنوان اولین سؤال، پرسش آقای اریک هولناگل را که مبدع نظریه safety II است، مطرح میکنیم:
⛔⛔⛔⛔⛔⛔
اگر بجای اینکه بپرسیم:
دستهبندی خطاهای پزشکی چیست؟ علل بروز آنها چیست؟ رابطه بین عوامل ایجاد خطا و دینامیسم بین آنها چیست؟
بپرسیم:
✅✅✅✅✅✅✅
چگونه پرستاران و پزشکان هر روز در میان کمبود منابع، بیماران زیاد و فشار کاری بالا، باز هم موفق به مراقبت ایمن میشوند.
چه مسیرهایی برای حل مسئله خطاهای پزشکی باز می شود؟
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
⚙️سیستمهای پیچیده برخلاف سیستمهای بغرنج مکانیکی مانند هواپیما یا ماشین به قانونگذاریهای سنگین و برنامهریزیهای جزئینگر نیاز ندارند. در سیستمهای پیچیده، مانند نظامهای اجتماعی یا سلامت، انعطافپذیری و واکنش به تغییرات محیطی اهمیت بیشتری دارد. در اینجا، کمترین میزان قانونگذاری هدفمند، فضای لازم برای ظهور راهحلهای نوین را فراهم میکند.
🔍در سیستمهای پیچیده، بازخورد پیوسته ، یادگیری تطبیقی و مدیریت هوشمند روابط ، از برنامهریزیهای سفتوسخت ارزشمندتر هستند. تلاش برای کنترل مطلق بهویژه در سیاستگذاریهای سلامت نه تنها نتایج مطلوبی ندارد، بلکه میتواند به شدت آسیبزا باشد؛ چرا که رفتار سیستم را سلب کرده و از ظرفیت ذاتی آن برای خودتنظیمی و نوآوری میکاهد.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
⚙️در سیستمهای پیچیده، راهحلها هرگز پایانبخش یا جاودانه نیستند؛ بلکه ماهیتی موقت و زودگذ ر دارند. اعتیاد عاطفی یا ذهنی به یک راهحل خاص بهویژه زمانی که بر پارادایمهای قدیمی مانند تفکر نیوتونی استوار باشد مانع اصلی یادگیری، انعطافپذیری و پاسخگویی به تغییرات پویای سیستم میشود. بسیاری از ما به دلیل سرمایهگذاری عاطفی یا شناختی در راهحلهای گذشته، از تغییر یا ترک آنها اجتناب میکنیم، حتی زمانی که دیگر مؤثر نیستند.
🔍 در رویکرد سیستمی باید راهحلها را بهعنوان ابزارهای موقت و آزمایشی در نظر گرفت، نه حقایق قطعی . این نگرش، فضایی برای یادگیری مستمر، بازنگری مداوم و جایگزینی بهموقع فراهم میکند و ما را از دام سکون و کلیشهگرایی نجات میدهد.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
⚙️در سیستمهای پیچیده، تفکر خطی ، منطقی و صرفاً عقلانی که ریشه در پارادایم نیوتونی دارد دیگر کارآمد نیست. این سیستمها با حلقههای بازخورد مثبت و منفی، تعاملات غیرخطی و روابط تودرتو شکل میگیرند و رفتار آنها را نمیتوان با منطق سادهٔ علت و معلولی پیشبینی یا کنترل کرد. بسیاری از مدیران به دلیل عدم آشنایی با مفاهیم تفکر سیستمی، حتی به وجود این حلقههای بازخورد توجهی نمیکنند.
🔍 آموزش و تمرین تفکر سیستماتیک نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. تنها با درک کلنگر از پویایی سیستمها و جایگزینی تفکر خطی با تفکر شبکهای و پویا ، میتوان بهصورت مؤثر در این محیطهای پیچیده تصمیمگیری و عمل کرد.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
⚙️ سیستمهای پیچیده ذاتاً دارای مشکلاتی هستند که راهحلهای ساده، خطی یا نهایی برای آنها وجود ندارد. به دلیل تعاملات پویا ، بازخوردهای چندلایه و عدم قطعیت ذاتی ، هر تلاش برای «حل کامل» یک چنین مشکلاتی ممکن است نهتنها بیثمر باشد، بلکه منجر به پیچیدگیهای جدید نیز شود.
🔍بنابراین، رویکرد مناسب، جایگزینی « حل مشکل » با «مدیریت مداوم آن» است. این یعنی پذیرش عدم قطعیت، یادگیری مستمر از رفتار سیستم، و تعدیل انعطافپذیر راهبردها در پاسخ به تغییرات نه جستوجوی یک پاسخ نهایی و جامع.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
⚙️ در سیستمهای پیچیده، مشکلات بهوضوح قابل تعریف نیستند و اغلب با یکدیگر درهمتنیده و وابستهاند. همچنین، راهحلهای قطعی، جامع یا روشهای اجرایی استاندارد برای آنها وجود ندارد ؛ چرا که هر مداخله ممکن است در بافتی متفاوت ، نتایج کاملاً متفاوتی داشته باشد. این سیستمها که گاهی بهعنوان سیستمهای «نابسامان» یا پیچیدهٔ تودرتو شناخته میشوند مقاوم در برابر رویکردهای خطی و سادهانگارانه هستند.
🔍در چنین شرایطی، کلید موفقیت ، توانایی یادگیری از سیستم و انعطافپذیری در رویکردها است. بهجای جستوجوی پاسخهای قطعی، باید فرآیندهای آزمون، بازخورد و تطبیق را در اولویت قرار داد؛ چرا که تنها از این طریق میتوان به تدریج درک عمیقتری از پیچیدگیها پیدا کرد و راهحلهای مناسبتری خلق نمود.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
⚙️ در سیستمهای پیچیده، بسیاری از مشکلات امروز ریشه در راهحلهای دیروز دارند. این اتفاق زمانی رخ میدهد که بدون درک کافی از پویایی سیستم ، مداخلات سادهانگارانه انجام میشود. چنین مداخلاتی شاید بهصورت موقت یک عَرَض را تسکین دهند، اما در بلندمدت با تأثیر بر سایر اجزا و فعالکردن حلقههای بازخورد هم مثبت و هم منفی منشأ مشکلات جدیدی در نقاط دیگر سیستم میشوند.
🔍 بنابراین، بهجای جستوجوی راهحلهای خطی و کوتاهمدت ، باید به شناسایی الگوهای مشکلز ا و درک روابط درونسیستمی پرداخت. مدیریت هوشمند این روابط، نه مبارزهٔ مستقیم با علائم، کلید مقابله با چالشهای پیچیده است.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
⚙️در سیستمهای پیچیده ، اجزا یا افراد به تنهایی تعیینکنندهٔ رفتار سیستم نیستند؛ بلکه روابط و تعاملات میان آنها هستند که الگوهای کلی را شکل میدهند. بنابراین، تلاش برای کنترل مستقیم افراد نهتنها بیاثر است، بلکه ممکن است مانع ظهور راهحلهای خلاقانه و نوآورانه شود.
🔍 رهبری مؤثر در چنین سیستمهایی به معنای تسهیل و هدایت پویایی روابط است، نه فرض کنترل بر بازیگران. با تمرکز بر مدیریت تعاملات بهجای دستور دادن به افراد میتوان فضایی خلق کرد که در آن راهحلهای غیرکلیشهای و سازگار با شرایط پویا ، بهطور طبیعی ظهور کنند.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
⚙️در سیستمهای پیچیده، رویکردهای سنتی تصمیمگیری مانند تکیه بر تجربهٔ شخصی، مشورت با خبرگان یا استناد به دادهها و شواهد گذشته دیگر کافی یا قابل اعتماد نیستند. به دلیل پویایی بالا، تغییرات مداوم و تعاملات غیرخطی میان اجزا، شرایط هر لحظه متفاوت از گذشته است و تکرار راهکارهای قبلی ممکن است به نتایج نادرست یا حتی مخرب منجر شود.
🔍 بنابراین، ادعای نیاز به بازنگری در رویکرد « سیاستگذاری مبتنی بر شواهد » صرفاً یک نظر نیست، بلکه ضرورتی ناشی از ذات سیستمهای پیچیده است. در چنین محیطهایی، انعطافپذیری ، یادگیری مستمر و آمادگی برای تعدیل سیاستها در پاسخ به بازخوردهای جدید از اهمیت بیشتری برخوردار است تا وابستگی به الگوهای گذشته.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
⚙️در سیستمهای پیچیده، حتی یک مداخلهٔ کوچک میتواند زنجیرهای از پیامدهای گسترده و غیرمنتظره را به دنبال داشته باشد. رفتار هر بخش از سیستم نه تنها بر خودش، بلکه بر سایر اجزا و سابسیستمه ا نیز تأثیر میگذارد و این تعاملات، پیشبینی دقیق نتایج را دشوار میکند.
🔍بنابراین، نمیتوان با اطمینان گفت که یک اقدام خاص چه نتیجهای خواهد داشت؛ چه آن اقدام بزرگ باشد و چه کوچک. به جای تمرکز صرف بر کنترل لحظهای، باید به جایگاه آیندهنگری و آمادگی برای پاسخ به پیامدهای احتمالی توجه کرد
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
1️⃣ بعنوان اولین سؤال، پرسش آقای اریک هولناگل را که مبدع نظریه safety II است، مطرح میکنیم:
⛔⛔⛔⛔⛔⛔
اگر بجای اینکه بپرسیم:
دستهبندی خطاهای پزشکی چیست؟ علل بروز آنها چیست؟ رابطه بین عوامل ایجاد خطا و دینامیسم بین آنها چیست؟
بپرسیم:
✅✅✅✅✅✅✅
چگونه پرستاران و پزشکان هر روز در میان کمبود منابع، بیماران زیاد و فشار کاری بالا، باز هم موفق به مراقبت ایمن میشوند.
چه مسیرهایی برای حل مسئله خطاهای پزشکی باز می شود؟
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
⚙️در سیستمهای پیچیده، ارتباط بین علت و معلول همواره فوری و در یک مکان مشخص رخ نمیدهد. گاهی میان وقوع علت و بروز پیامد آن فاصلهی زمانی یا مکانی قابلتوجهی وجود دارد که درک و ردیابی این ارتباط را دشوار میسازد. این ویژگی باعث میشود که تأثیر مداخلات در چنین سیستمهایی بهسرعت یا بهصورت مستقیم قابل مشاهده نباشد.
🔍در نظام سلامت نیز همین ویژگی وجود دارد. رابطهی علت و معلول در این حوزه خطی نیست و اغلب به شکل شبکهای از تعاملات چندگانه دیده میشود. به همین دلیل، شناسایی دقیق اینکه کدام اقدام موجب چه پیامدی شده است، کار سادهای نیست و نیازمند رویکردی سیستمی و بلندمدت برای تحلیل روابط و اثرات میباشد.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت (عصرانه داغ سلامت)
⚙️در سیستمهای پیچیده، روابط علت و معلولی ساده و مستقیم وجود ندارند. اجزای مختلف چنین سیستمهایی بهصورت پویا و چندسویه بر هم تأثیر میگذارند و همین امر باعث میشود نتوان نتایج مداخلات را بهطور دقیق پیشبینی کرد. هر تغییر کوچک ممکن است واکنشی گسترده و غیرقابل انتظار ایجاد کند.آید.
🔍 در این شرایط، تفکر خطی که مبتنی بر رابطهی مستقیم میان علت و معلول است، ناکارآمد میشود. در سیستمهای پیچیده هیچ مداخلهای بهطور قطعی با هیچ پیامدی مرتبط نیست . بنابراین، لازم است بهجای جستوجوی روابط ساده، بر درک تعاملات، بازخوردها و پویایی کل سیستم تمرکز شود.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت ( عصرانه داغ سلامت )
⚙️ مرزهای هر سیستم میتوانند در دل مرز یک سیستم دیگر قرار گیرند، یا بخشی از مسئلهی بزرگتری باشند. تعیین این مرزها در ابتدا ساده نیست و تنها از دل تجربه و یادگیری بهدست میآید؛ درست مانند جراحی که در آغاز فقط بر بدن بیمار تمرکز دارد، اما با تجربه بیشتر مرزهای درکش گستردهتر میشود — از فیزیولوژی جسم بیمار گرفته تا استرس روانی و حتی شرایط اجتماعی او. در واقع، سیستمها درون هم تو در تو هستند و هر بخش خود یک زیرسیستم بهحساب میآید.
🔍 نباید در مرزها متوقف شد، چون درک عمیق سیستمهای داینامیک از همین عبور از مرزها آغاز میشود. تعریف مسئله در چنین سیستمهایی شاید دشوارترین کار باشد، زیرا مرزهای ثابت وجود ندارد. در نظام سلامت نیز تصمیمات، محدود به یک سازمان یا حوزه خاص نیستند؛ هر تصمیم در لایههای مختلف بر سیستمهای دیگر اثر میگذارد و از آنها تأثیر میپذیرد.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت ( عصرانه داغ سلامت )
⚙️ توقف در مرزهای سازمانی ، خطایی ناشی از نگاه خطی و نیوتونی به دنیاست. مرزهای سیستمی سازههایی ذهنیاند که ما برای سادهتر دیدن جهان تعریف کردهایم؛ اما در واقعیت، سلامت، سیاست، اقتصاد، آموزش و محیط زیست در هم تنیدهاند و از یکدیگر تأثیر میپذیرند. هیچ مرز ثابتی میان آنها وجود ندارد ، فقط توافقهایی قراردادی برای فهم و مدیریت بهتر ساختهایم.
🔍 در تفکر سیستمی، مرزها را نمیتوان حذف کرد، اما میتوان آنها را مدیریت و گسترش داد. هرچه توان مدیریت ما رشد کند، میتوانیم سیستمهای بزرگتر و پیچیدهتری را در نظر بگیریم. شناخت روابط میان سیستمها، کلید درک پویایی جهان واقع ی است — جهانی که در آن برخی مسائل ذاتاً ناپایدار و غیرقابلپیشبینیاند و نیاز به درک فراتر از مرزهای سازمانی دارند.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت ( عصرانه داغ سلامت )
⚙️ در نظام سلامت، پشت هر پدیده ، شبکهای از ارتباطات پیچیده نهفته است. نظام سلامت بهتنهایی معنا ندارد؛ بلکه در پیوندی دائمی با سیستمهای سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و حتی بیولوژیکی عمل میکند. هر تصمیم، سیاست یا مداخله در یک بخش، میتواند اثرات زنجیرهای در سایر بخشها ایجاد کند؛ از رفتار فردی تا ساختار کلان جامعه.
🔍 برای شناخت درست چنین سیستمی باید ساختار آن را ترسیم کرد، رفتار آن را شناخت و روابط و حلقههای بازخوردش را آشکار نمود. تنها در این صورت است که میتوان از سطح پدیدهها فراتر رفت و الگوهای پنهان پشت رویدادها را دید — جایی که علتها در هم تنیدهاند و تغییر در یک نقطه میتواند کل سیستم را دگرگون کند.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت ( عصرانه داغ سلامت )
⚙️ در سیستمهای پیچیده، هیچ پدیدهای را نمیتوان جدا از بقیه اجزا درک کرد، چون هر تغییر در یک بخش، میتواند پیامدهایی غیرقابلپیشبینی در بخشهای دیگر ایجاد کند. در چنین سیستمی، اجزا بهجای اینکه بهصورت مستقل عمل کنند، در قالب شبکهای از روابط پویا معنا پیدا میکنند.
🔍 برخلاف آن، در سیستمهای ساده روابط مستقیم و قابلردیابی اند؛ هر علت به نتیجهای مشخص منتهی میشود. اما در سیستمهای پیچیده، ر وابط درهمتنیده و چندلایهاند ؛ کوچکترین تغییر ممکن است کل الگو را تغییر دهد. به همین دلیل، درک این نوع سیستمها تنها با شناخت اجزا ممکن نیست، بلکه باید به روابط میان اجزا و الگوهای ارتباطی آنها نگریست؛ جایی که « کل » بسیار فراتر از جمع سادهی اجزاست.
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت ( عصرانه داغ سلامت )
⚙️ در رویکرد سیستمی، مرزهای یک سیستم (اینکه چه چیزهایی را درون سیستم بدانیم و چه چیزهایی را بیرون از آن در نظر بگیریم) از پیش تعیینشده یا مطلق نیست ، بلکه ما آن را بر اساس هدف ، موضوع و زاویه نگاه خودمان تعریف میکنیم.
🔍 درک ما از “ حدود سیستم ” به این بستگی دارد که میخواهیم چه مسئلهای را بررسی کنیم و تا چه اندازه محیط یا عوامل بیرونی را در تحلیل خود دخیل بدانیم.
---
💬 طرح سوالات ، نظرات و دیدگاه ها :
https://wa.me/989132849943
تفکر سیستمی برای رهبران نظام سلامت ( عصرانه داغ سلامت )
در رویکرد سیستمی، نیازمند تغییر اساسی در نوع نگاه و پارادایم حاکم بر نظام سلامت هستیم.
🔍 درک درست از پارادایم:
پارادایم را میتوان مجموعهای از باورها و دیدگاههای تثبیتشده توسط خبرگان ، دانست.اما یک نکته ظریف وجود دارد:
پارادایم حاکم بر سیستمهای پیچیده ،ربطی به نظرات فردی خبرگان ندارد، مگر آنکه آن خبرگان خود، بخشی از اجزای تشکیلدهنده سیستم باشند.
⚙️ محدودیت یک پارادایم:
پارادایم نیوتونی برای تحلیل اجزای مجزا و ساده یک سیستم مناسب است، اما در مواجهه با روابط پویا و پیچیده بین سیستمها ، کاربرد خود را از دست میدهد.
---
💬 طرح سوالات ، نظرات و دیدگاه ها :
https://wa.me/989132849943